Ruch Palikota partią lewicową. Co dziś znaczy "lewica"?

Wreszcie, rok po wejściu do Sejmu, rusza dyskusja nad tożsamością ideową Ruchu Palikota. Jest bowiem oczywiste, że to, co się udało w październiku zeszłego roku, czyli wejście z bardzo dobrym wynikiem do Sejmu na fali sprzeciwu wobec postępującej klerykalizacji kraju za przyzwoleniem partii rządzących, z dość enigmatycznymi hasłami o gospodarce i polityce społecznej nie wystarczy na ponowny sukces. Tym bardziej, że ci, co zagłosowali na Ruch Palikota oczekują zmian w kraju i trudno od nich oczekiwać zrozumienia, że możliwości partii opozycyjnej są mocno ograniczone.
Z kolei partii Palikota nie może zadowolić ponowne wejście do Sejmu z takim wynikiem, jak przed rokiem, bo znów nie będzie miała większego wpływu na bieg spraw w państwie. I skazuje ją to na wieczną opozycyjność lub co najwyżej na rolę mniejszego koalicjanta, co wprawdzie daje nieco większe szanse na realizację własnych propozycji modernizacji kraju niż z ław opozycji, ale  nie pozwala realizować własnych koncepcji zmian w państwie.


Ale nawet gdyby ambicje Ruchu sprowadzały się tylko do ponownego wejścia do Sejmu, odpadnie już atut nowości, więc potrzeba będzie rozliczenia się z obietnic wyborczych z 2011 r. i z podejmowanych rozmaitym skutkiem inicjatyw politycznych. Ruch będzie więc musiał wykreować się jako partia o wyrazistym obliczu ideowym, dającym rękojmię sprawnego rządzenia lub współrządzenia krajem.
Temu służyć ma dyskusja wewnętrzna w partii, mająca na celu wypracowanie tożsamości ideowej, stanowiącej punkt wyjścia to tworzenia wizerunku na użytek bieżącego funkcjonowania na scenie politycznej oraz czekającej za dwa - trzy lata walki wyborczej.
Są tacy, w Ruchu Palikota też, którzy wieszczą lub wręcz stwierdzają koniec ery ideologii. Że wystarczy trafnie odczytać oczekiwania obywateli, w sposób wiarygodny zapewnić ich, że jest się po ich stronie, żeby pozyskać sobie zwolenników, a w dalszej perspektywie wyborców. Wydaje mi się jednak,  że jest to trudne lub wręcz niemożliwe, że grozi to składaniem obietnic wzajemnie sprzecznych.Trzeba więc ustalić, jakie planuje się priorytety w rządzeniu, jak potencjalnie powinna wyglądać Polska w wyniku rządzenia, a co za tym idzie, czyje głównie interesy partia chce reprezentować i do jakiego elektoratu się odwoływać.
Goszcząc we Wrocławiu w końcu października Janusz Palikot pytany o ideologię zgodził się, że Ruch nad nią pracuje, a główną linię polityczną określił jako liberalną lewicę o zielonym zabarwieniu. Dyskusja u "Bernarda" nie doprowadziła do konkluzji, bo też i nie było to oczekiwane, a ja zabierając głos w dyskusji nie chciałem narzucać się ze swoim zdaniem.
Otóż jeśli przyjąć za Selingerem (Politics and ideology, 1976), że ideologia to zbiór idei stanowiących podstawę działania politycznego, mającego za cel zachowanie, modyfikację bądź obalenie panujących stosunków władzy, a w szczególności wyjaśnia istniejący porządek, przedstawia model pożądanej przyszłości i wizje dobrego społeczeństwa, także drogi dojścia do niej, to może być ona mocnym narzędziem konkurowania na rynku politycznym zwłaszcza dla partii dążących do zmiany istniejącego stanu rzeczy. Oczywiście, gdy wizja nowe porządku jest atrakcyjna dla większości społeczeństwa, realna, a partia uważa jest za zdolną do jej urzeczywistnienia.
Zdaje się, że lewica w znaczeniu tradycyjnym, socjaldemokratycznym, w warunkach globalizacji, a przede wszystkim kurczenia się rynku pracy dla tzw. klasy robotniczej, a rosnącej sfery usług, przy konieczności coraz częstszych zmian miejsca pracy i uczenia się nowych umiejętności, się przeżyła. Wciąż jednak atrakcyjna jest natomiast tzw. trzecia droga lewicy, zwana też nową lewicą.
Andrew Heywood (Politologia, 2006) na podstawie głównie praktyki amerykańskiej, brytyjskiej i niemieckiej za główne jej wyznaczniki uważa, że w sferze gospodarczej nie widać alternatywy dla kapitalizmu i nie ma miejsca dla interwencjonizmu państwa, rząd popiera międzynarodową konkurencyjność, rozwija edukację i warunki do tworzenia społeczeństwa obywatelskiego, którego struktura łagodzić powinna stosunki kapitalistyczne, zaś w sferze społecznej egalitaryzm zastępowany jest przez stwarzanie równych szans, co polega na wspieraniu osób aktywnie poszukujących pracy, nie tylko najemnej, lecz także tworzących własne firmy.
Nieco inaczej i wnikliwiej prezentuje trzecią drogę brytyjski socjolog polityki Anthony Giddens (Socjologia, 2000) , który systematyzuje  jej system wartości (najbardziej istotne to wolność (ale i odpowiedzialność za korzystanie z niej), demokracja liberalna, pluralizm) oraz założenia (demokratyczna rodzina, gospodarka mieszana, inwestowanie w społeczeństwo, opiekuńczość oraz równość nie polegająca tylko na stwarzaniu równych szans, ale też włączanie do społeczeństwa osób wykluczonych i zmarginalizowanych.
Wydaje się, że Ruch Palikota mógłby pójść tą właśnie drogą. Trzeba tylko przełożyć wyliczone tu założenia na polskie warunki i konkretne rozwiązania. Zresztą, w pewnym stopniu to już znajduje wyraz w hasłach Ruchu, np. "niech państwo buduje fabryki", co jest opacznie rozumiane jako tworzenie firm państwowych. A idzie o wspieranie (dogodnymi kredytami, współudziałem budżetu) przemysłu wysokich technologii, gdyż siłami pojedynczych form prywatnych stworzyć się ich nie da oraz wspieranie małych i średnich firm, w tej liczbie także mikroprzedsiębiorstw, czyli najczęściej firm rodzinnych lub zgoła jednoosobowych. Jest to tym bardziej konieczne, że one są najbardziej zagrożone przez instytucje państwa. Które potrafią nasłać kontrolę i nałożyć grzywnę rodzinie za zatrudnienie osoby sprzątającej bez uprzedniego jej przeszkolenia z używania... odkurzacza, poświadczonego odpowiednim certyfikatem. Niedawno prasa informowała o takim przypadku.  Wyrazem wcielania w życie tej ideologii jest przyciąganie (i nawet wprowadzenie do Sejmu) przedstawicieli mniejszości dyskryminowanych.
Niezależnie od wyliczonych wyznaczników lewicowości wziętych z literatury politologicznej, istnieją jeszcze inne, które występują w ideologiach obecnych partii lewicowych w świecie, a także w Ruchu Palikota. Zamierzam im poświęcić odrębny wpis.