Kto pamięta Martę Mirską?

Starsze pokolenie pamięta i nuci sobie być może piosenki "Pierwszy siwy włos", "Rozstanie z morzem", "Niezapominajkę" lub "Hej chłopcy". Część z nich z pewnością zna też ich wspaniałą wykonawczynię, śpiewającą aksamitnym altem. To właśnie była Marta Mirska. Taki bowiem przybrała artystyczny pseudonim Alicja Nowak po swoich pierwszych sukcesach, które odniosła jako refrenistka w wileńskim kabarecie literackim "Ksantypa", którego głównymi postaciami byli Artur Maria Swinarski i Józef Prutkowski, a występowali w nim m.in. Hanki Bielicka, Ordonówna i Skarżanka oraz Jerzy Duszyński..
Po wojnie wraz z Mieczysławem Foggiem i Tadeuszem Millerem (Czy pamiętasz tę noc w Zakopanem) stała się prawdziwą gwiazdą estrady. Zanim nastąpiła tzw. "bitwa o handel" zarządzona przez niesławnej pamięci Hilarego Minca prywatne wytwórnie płytowe tłoczyły płyty z jej piosenkami kilka razy w roku, kiedy tylko uzbierał się materiał, na który wystarczało wtedy cztery utwory. Intensywnie koncertowała w całym kraju jako tzw. gwóźdź programu. Oprócz piosenek przedwojennych i powojennych, tych drugich nierzadko komponowanych pod jej emploi, śpiewała piosenki zagraniczne popularne w owym czasie Besame mucho, Marjolaine, Rumba negra, Paryski Gavroche, do których często sama pisała polskie teksty.

Sam doskonale pamiętam te piosenki z dzieciństwa, gdyż często rozlegały się z wiszącego nad moim łóżkiem tzw. kołchoźnika, czyli głośnika, który nadawał głównie I program Polskiego Radia, ale w określonych porach także programy lokalne z Wrocławia ( w tym nadawaną od 1956 r. audycję satyryczna "Studio 202", w której wtedy najbardziej podobały mi się dialogi Jóżka i Miśka, którzy, jak się później dowiedziałem, lwowskim bałakiem naśladowali przedwojenne dialogi Szczepcia i Tońka z "Wesołej Lwowskiej Fali") i Złotoryi.Zwłaszcza w nadzwyczaj popularnych koncertach życzeń (w tych nadawanych ze Złotoryi często były to życzenia dla znanych mi panien z mojej wsi, którym m.in. piosenki śpiewane m.in. przez Martę Mirską dedykowali ubiegający się o ich względy kawalerowie. Równie często pojawiały się piosenki Mieczysława Fogga. Nadawano też piosenki Nataszy Zylskiej, Olgierda Buczka, Chóru Czejanda, pieśni ludowe śpiewane przez zespoły "Mazowsze" i "Śląsk", a także popularne arie operetkowe.
Pod koniec lat pięćdziesiątych moda na piosenki Mirskiej zaczęła mijać, a ona sama ze swoim głosem i upodobaniami nie potrafiła się do zmian dostosować. Coraz rzadziej zapraszano ją do udziału w koncertach estradowych, znacznie rzadziej też pojawiała się w radio, które przecież dało jej olbrzymią popularność, brała w nim bowiem udział w koncertach na żywo, głównie w koncertach orkiestry radiowej najpierw Jana Cajmera (w czasach mojego dzieciństwa i młodości o kimś pracowitym mawiało się często "zasuwa jak Cajmer o północy", bo dopiero o tej porze w czasach stalinowskich można było nadawać koncerty orkiestr tanecznych), a później Edwarda Czernego.Wpływ na to mieć zaczęła też słabość artystki do alkoholu, która stale postępowała i nawet w późnym wieku, gdy coraz częściej zdarzało się jej trafiać do szpitala, starała się mieć ze sobą buteleczkę "pocieszycielki". Dlatego też w 1966 r. , w wieku 48 lat, wycofała się z działalności koncertowej i nagrywania płyt.
Późne lata jej życia to pasmo udręk. Sama chora na serce, z trudem wstająca z łóżka, opiekowała się sparaliżowanym po udarze mózgu mężem i właściwie żyła w biedzie i zapomnieniu. Nawet nie mogła liczyć na rodzinę. Autorzy o tym wprost nie piszą, ale z opisu różnych sytuacji, z wypowiedzi artystki o o innych piosenkarzach wynika, że nie dbała o przyjazne z nimi relacje, chętnie zaś przypinała im mniej lub bardziej słuszne łatki. Od czasu do czasu przypominali sobie o niej redaktorzy radiowi, czasem odwiedzali ją w domu po krótkie wywiady. Pocieszeniem była korespondencja i rozmowy telefoniczne z dwoma mężczyznami, którzy byli wielbicielami jej sztuki, kolekcjonowali jej płyty i nagrania, gromadzili wycinki prasowe i listownie oraz telefonicznie nie pozwalali jej myśleć, że zapomnieli o niej wszyscy.
O tym wszystkim przeczytać można w książce opracowanej przez dwóch dziennikarzy Janusza Świądra i Tadeusza Stolarskiego.Napisanej bez większego polotu, momentami plotkarskiej, ale zalecającej się licznymi fotografiami ze zbiorów artystki, sprawiającą wrażenie solidnej dyskografią oraz dwiema płytami piosenek, z niewielkimi wyjątkami dziś już zupełnie zapomnianych, zasługujących jednak na przypomnienie.