Narodowy Program Czytelnictwa sobie, a czytelnictwo sobie

Dwa lata trwa realizacja Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa, a doroczne raporty Biblioteki Narodowej o stanie  czytelnictwa są coraz bardziej alarmujące.

Tylko kogo one alarmują? Premiera, prezydenta, rząd, ministra kultury w randzie wicepremiera? Mają ważniejsze sprawy. Realizują "dobrą zmianę". A właściwie wymianę. dotychczasowych dyrektorów, prezesów, członków rad nadzorczych spółek Skarbu Państwa na swoich. Nie przepuścili nawet stadninom koni, w których dyrektorów nie wymienił nawet okupant w czasie ostatniej wojny.

Może to i dobrze, bo dobra zmiana w sprawie czytelnictwa sprowadziłaby się do wymiany dyrektorów bibliotek publicznych. Ale jeśli ten rząd jeszcze trochę potrwa i doprowadzi do "dobrej zmiany" w samorządzie terytorialnym, dojdzie i do tego. A ci nowi, od których zamiast kwalifikacji fachowych lub przynajmniej zarządczych oczekiwać się będzie właściwej legitymacji partyjnej lub choćby dalekiego pokrewieństwa z posłem, senatorem lub radnym z partii rządzącej lub satelickiej. A jak jeszcze przyznają, że wprawdzie nigdy w bibliotece nie byli, ale  czują, że bibliotekarstwo stanie się ich pasją, to już będzie szczyt tego, czego można będzie od nich oczekiwać.

Trzeba przyznać, że dotychczasowe partie rządzące nie były wiele lepsze. Konkursy na dyrektorów wygrywali tzw. miłośnicy książek, którym najlepiej się je miłowało w gabinetach dyrektorskich, gdzie zastawali kilkadziesiąt tomów po swoich poprzednikach i w najlepszym razie dostawiali jeden - dwa tomy, na tle których dobrze będzie się sfotografować.
Mam obawy, że jeśli zechcą w bibliotekach coś zmienić, to w księgozbiorach. Wytropia książki źle widziane. Dziś przeczytałem o trzydziestu tysiącach podpisów pod wnioskiem o wycofanie z obiegu księgarskiego książki dla dzieci, która do tej pory dobrze się sprzedawała. Podobno deprawuje dzieci. Co ostrożniejsi dyrektorzy już pewnie kazali sobie dostarczyć je na biurko. Może chociaż je przejrzą.Wprawdzie nie okiem czytelnika tylko cenzora, ale dobre i to. Może nic niewłaściwego w nich nie znajdą...

A czytelnictwo leży. Z własnej woli książki - papierowe i elektroniczne - czytają tylko ci, co mają obowiązek, bo się uczą, studiują  prowadzą badania naukowe lub uprawiają twórczość artystyczną oraz gorszy sort Polaków. Bo skądeś jednak wie, czym jest demokracja, co znaczy Trybunał Konstytucyjny w systemie prawnym państwa i wykazuje się polotem oraz bogactwem słownictwa w układaniu haseł, wierszy i piosenek do popularnych melodii, przydatnych podczas marszów i wieców protestacyjnych.
Czytelnictwo stało się zajęciem elitarnym, różnym jednak od elitarności ekonomicznej czy politycznej.  Pasuje tu dość archaiczne dziś określenie "arystokracja ducha". Czyli taka, która odmówi sobie dóbr materialnych, bywania w droższych lokalach gastronomicznych, "wypasionego" sprzętu elektronicznego czy samochodu, ale musi mieć książkę, o której się mówi lub nową powieść ulubionego autora.
Pisałem kilka miesięcy temu o moich obserwacjach z sanatorium, gdzie poza sobą zauważyłem w ciągu trzech tygodni tylko jedną osobę czytającą książkę w miejscu publicznym. Trudno przypuszczać, żeby dużo więcej kuracjuszy czytało sobie w pokojach. Może gdyby na miejscu była biblioteka i miała coś ciekawego do zaoferowania...
Czy jest na to recepta? 

Niewątpliwie stan rzeczy mógłby ulec poprawie, gdyby biblioteki publiczne mogły kupować więcej książek i udostępniać sprzęt pozwalający czytać teksty elektroniczne lub udostępniać na sprzęcie teksty, do których zakupiły licencje.
No i jednak promocja czytelnictwa w mediach. Nie w elitarnej TV Kultura. ale w kanałach popularnych. Co prawda, teraz gorszy sort Polaków wykreślił z menu  "Telewizję Narodową". Jedni tylko kanał informacyjny i pasmo nadawania programów informacyjnych i publicystycznych, ale jednak moc wpływu telewizji "misyjnej" zmalała. 

A tzw. celebryci, stanowiący jakieś wzory, zwłaszcza dla ludzi młodych, nie czytają. A w każdym razie o swoich lekturach nie mówią. Może dlatego, że nie są o nie pytani. Bo dziennikarze, nawet ciAle piszą. Każdy celebryta uważa za punkt honoru wydanie książki. I jest to albo wywiad-rzeka w wersji otwartej, albo ukrytej, too znaczy pytania są w nich ukryte. Tak, jak 80 lat temu zrobił Karel Capek, który rozmawiał z Tomasem Garrigue Masarykiem (Masaryk tak daleko posunął swe feministyczne poglądy, że swoje nazwisko poprzedził nazwiskiem swej amerykańskiej żony), ale swoich pytań nie opublikował, dzięki czemu książka jest grubym tomem wspomnień twórcy Czechosłowacji i wieloletniego jej prezydenta. .
W ogóle chyba obecnie więcej ludzi pisze niż czyta. Widać to po masowości blogowania. Ale te młodzieżowe blogi nie noszą znamion znajomości ciekawszych tekstów. Są ubogie leksykalnie, niezdarne stylistycznie lub po prostu są kopiami jakichś innych, równie banalnych tekstów. Jest jednak nadzieja, że część tych blogerów wytrwa w swoim pisaniu i zacznie szukać lepszych wzorów pisarstwa. Większość zaś się zniechęci.

Nie mam recepty na poprawę stanu rzeczy. Ale na swoim odcinku robię swoje: czytam dużo, popularyzuje przeczytane książki,  dbam o ciekawą ofertę "swojej" biblioteki, o kulturę i wysoki poziom profesjonalny świadczonych usług, i choć jest ona własnością uczelni niepublicznej, jest dostępna dla wszystkich i wszyscy mogą dokonywać tu wypożyczeń.